امکانات حرکت و تغییرات جهت زاویه دوربین در فیلم نامحدود بوده و استفاده و بهره برداری که یک کارگردان میتواند از این تغییرات بنماید بسیار متنوع و زیاد است. در این قسمت سعی بر آن است تا برخی از این نمونه ها و طرق استفاده از آنها را مورد مطالعه قرار دهیم.

کارگردان فیلم دونوع حرکت عمومی را در اختیار دارد:
حرکت دوربینی و حرکت موضوع. از این دو حرکت حرکت اول بستگی تامی به حرکت دوم دارد.
به عنوان یک قاعده کلی استفاده از حرکت دوربینی در یک فیلم بایستی در حداقل نگه داشته شود و تنها هنگامی باید از آن استفاده شود که حرکت موضوع استفاده از آن را باعث شود. دوربین هنگامی Pan , Tilt, Travelingمینماید که دلیل حرکتی برای آن وجود داشته باشد و آن دلیل هم حرکت موضوع است.

انواع حرکت لنز و دوربین

به طور کلی حرکت در فیلم به منظور های زیر طراحی و اجرا می گردد:

•تغییر اندازه نما از Longshot به Closeup و یا بالعکس.
•تغییر و انتقال توجه از یک موضوع به موضوعی دیگر.

•تغییر کمپوزیسیون که خود ناشی از تغییر موقعیت موضوع از یک نقطه به نقطه دیگر می شود.

معمولا بازیگران در فیلم یا به طرف دوربین حرکت می کنند و یا اینکه از آن دور می شوند. این حرکت ممکن است در یک خط مستقیم بوده و یا زاویه ای را با دوربین تشکیل دهد.
هر گاه فرضاً بازیگر در یک خط مستقیم از یک لانگ شات به یک کلوز آپ حرکت کرده و به سوی دوربین نزدیک شود، میتوان این نما را معمولاً بدون تغییر فاحش دوربین، فیلم برداری نمود. اما متداول تر آن است که شخص با یک زاویه به طرف دوربین حرکت نموده یا از آن دور شود.
در این حالت دوربین معمولاً با حرکت پان و یا تراولینگ و یا تراک که همراه با حرکت موضوع و به منظور حفظ کمپوزیسیون و کادر فیلم انجام میشود، به تعقیب موضوع مبادرت می ورزد.

عموماً حرکت بازیگر در فیلم به اشکال متنوعی صورت می گیرد. در اینجا به چند شکل حرکتی اساسی بازیگر اشاره میشود. توضیح اینکه با تلفیق این اشکال با یکدیگر به تعداد نا محدودی حرکت و تغییر اندازه بر روی پرده سینما و یا صحنه تلوزیون دسترسی پیدا می کنیم. این اشکال عبارتند از:

•تعقیب یک موضوع به منظور نشان دادن و تمرکز بر روی موضوع دیگر: به این شکل که در ابتدا دوربین موضوع را تعقیب نموده ولی در همان حال موضوع جدیدی از جلوی صحنه و یا از پس زمینه در صحنه حاضر می شود. دوربین در حالی که موضوع اصلی از صحنه خارج می شود موضوع جدید را در مرکز توجه خود قرار می دهد.(از یک نفر به نفر دیگر)

•تعقیب یک موضوع به منظور نشان دادن موضوع های بیشتر: این روش همانند روش قبلی است با این تفاوت که در این حالت موضوع اصلی از صحنه خارج نمی گردد. در این حالت از یک بازیگر به یک دسته بازیگران می رسیم.(از یک نفر به چند نفر)

•انتقال از یک گروه به یک نفر: در این شکل یک بازیگر از بین یک گروه حرکت کرده و به طرف دوربین نزدیک می شود. گروه اصلی که موضوع از بین آنها خارج شده است، از فوکوس خارج شده و توجه و تمرکز دوربین بر روی فردی که به دوربین نزدیک می شود قرار می گیرد.

•تعقیب یک موضوع به منظور خارج کردن یک گروه از کادر: در ابتدای این نما گروهی از افراد قرار دارند. یکی از آنها از بقیه دور می شود و دوربین بوسیله حرکت او را تعقیب نموده و در نتیجه بقیه اشخاص از صحنه خارج می شود.

•حرکت به منظور حفظ کمپوزیسیون و تعادل کادر: در این روش ابتدا مثالی مطرح می شود. فرض کنید بازیگر بر روی صندلی نشسته است، او از روی صندلی بلند می شود. حال برای اینکه بتوانیم او را در Truckback و یا حرکت کادرتصویر نگه داشته و تعادل کادر را حفظ نمائیم، دوربین با بازیگر حرکت Tilt up انجام می دهد.

تغییر جهت موضوع Subject Reversing این روش همانند آنچه که در برش نمای ریورس نامیده میشود، میباشد با این تفاوت که در اینجا به وسیله حرکت موضوع به عکس جهت اولیه موضوع می رسیم.

حرکت دوربین به طرف بازیگر و بالعکس
در حالت اول دوربین به سوی بازیگر حرکت می کند. استفاده از آن در فیلم محدود می شود به متمرکز نمودن توجه بیننده به یک شخص معین و یک شی معین و در حالت دوم دوربین از بازیگر و یا موضوع دور می شود.

حرکت موضوع به طرف دوربین و بالعکس
در حالت اول از این روش به منظور تغییر یک نمای باز به یک نمای متوسط و یا بسته استفاده می شود و در آن بازیگر یا موضوع به دوربین نزدیک می شود و در حالت دوم با حرکت دور شونده موضوع از یک نمای بسته به یک نمای بازتر می رسیم.

حرکت موضوع و حرکت دوربین به همرا ه یکدیگر موضوع و دوربین هر دو در حال حرکت هستند و کمپوزیسیون در تمام مدت و در طول نما ثابت می ماند. بررسی و مطالعه اشکال متفاوت حرکت نشان می دهد که اولآ تمام این حرکات به یکدیگر نزدیک و شبیه هستند و در واقع به یکدیگر پیوسته اند و دومآ ما با استفاده ترکیبی از آنها می توانیم مجموعه ای سازمان یافته و در جهت ارتقا و بیان بصری ایده فیلم به دست آوریم. سوم اینکه نکته مشترک در بحث حرکت توجه به همزمانی و مطابقت حرکت موضوع و دوربین است.
به طور کلی حرکت دوربین باید به گونه ای صورت گیرد که مطابق با حرکت موضوع باشد. به گونه ای که بیننده تا حد امکان متوجه حرکت دوربین نشود.
هنگامی که موضوع حرکت می کند، دوربین نیز حرکت مینماید و وقتی موضوع متوقف می شود، دوربین هم از حرکت باز می ایستد.
هماهنگی بین این دو به انتقال بهتر ریتم درونی نما نرمش و زیبایی بیان بصری و تاثیر بهتر مفهوم مورد نظر در هر نما و در مجموعه کلی آن یعنی یک فیلم کمک شایانی می نماید.