در نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 بنا به فرمان حضرت امام خمینی (قدس السره) به جوانان غیور و انقلابی ایران اسلامی، عده ای از دلسوختگان راستین و پیروان صدیق ولایت فقیه گرد هم جمع آمدند، و نهاد مقدس سپاه را پی ریزی کردند.

شاید در آن روزهای نخست که هدف سپاه را پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن مطرح می کردند، تصور نمی رفت که چه مسؤولیت سنگین و رسالت خطیری به عهده ی این تشکیلات تازه تأسیس خواهد بود؛ اما از آنجا که محرک حضور در این نهاد، خدمت بی شائبه به انقلاب اسلامی و اطاعت محض و عاشقانه از مقام والی ولایت فقیه بود سپاه به عنوان بازوی توانمند ولایت فقیه، خویشتن را برای هر نوع مأموریت محوله آماده کرده بودند.

امام (قدس سره) در دوم اردیبهشت سال 1358 طی فرمانی به شورای انقلاب رسماً تأسیس این نهاد مقدس را اعلام کردند و شورای انقلاب با تأسیس شورای فرماندهی سپاه گام اساسی را در جهت سازماندهی این نهاد برداشت.

سپاه در دوران تشکیل، صرفاً نیروی شهری به حساب می آمد که با توجه به شرایط خاص در جامعه و پراکندگی قوای انتظامی، مأموریت حفظ نظم و امنیت عمومی را عهده دار شده بود.

در آن روزها، عده ی پیوستگان به سپاه اندک بود و اکثر علاقه مندان به انقلاب جذب تشکیلات و نهادهای دیگر شده بودند  عمدتاً در کمیته های انقلاب اسلامی به پاسداری از انقلاب برخاسته و سعی در صیانت آن داشتند.

تعداد کم این عده سپاهیان پرانگیزه نقطه ضعف محسوب نمی شد و عموم برادران سپاهی گوش به فرمان حضرت امام (قدس سره) و آماده اجرای فرامین ولی فقیه بودند.

اگر چه سپاه هویتی نظامی دارد ولی، نظامی گری در واقع یک بعد از ابعاد هویت مقدس این نهاد مکتبی و مردمی است.

سپاه نهادی در جهت پیاده کردن اهداف و آرمان های والای انقلاب اسلامی است و نامگذاری سال روز ولادت سالار شهیدان به نام روز پاسدار از این جهت است که سپاه آرمانی بزرگ و مقدس دارد که حفاظت و نگهبانی از نظام و حکومتی است که بر اساس اسلام ناب محمدی - صلی الله علیه و آله-  برپا شده است و داعیه ی تحقق نسبی آن را در جهان امروزی دارد و دامنه ی این آرمان تا زمان حکومت عدل جهانی امام مهدی «عج» نیز گسترده است و بدین لحاظ دارای آرمان های مکتبی، انسانی و جهان شمول است که باید همیشه حرکت خود را بدان سوی جهت دهد.

از طرف دیگر ایثار و فداکاری برای حفظ نظام اسلامی و دستاوردها و اصول آن، آرمانی است که سپاه با درس آموزی از حماسه ی حسینی، آن را خط مشی اصلی خود قرار داده است. از این نگاه، سپاه، حسینی و عاشورایی است و همواره آماده است برای حفظ نظام و حکومت اسلام ناب محمدی - صلی الله علیه وآله- فداکاری کند و با تمام هستی خود در نگهبانی از آن، بکوشد.

سپاه همچون حضرت اباالفضل العباس - علیه السلام- که مطیع محض رهبر و امام خویش بود و به منزله ی بازوی امام حسین علیه السلام محسوب می شد، بازوی مقام عظمای ولایت می باشد. تحقق این هویت مکتبی و آرمان الهی، بدون ارتباط با مقام ولایت، امری ناشدنی است.

سپاه با این پشتوانه ی عظیم الهی و مکتبی، به اضافه ی نیروی انسانی مخلص، فداکار، آگاه، معتقد و متعهد به مبانی اسلامی، مکتب و ولایت با بهره گیری از سال ها تجربه، تخصص و بینش فنی، امروز به صورت مجموعه ای چون «بنیان مرصوص» است که انقلاب و نظام اسلامی را مانند دژی نفوذ ناپذیر در بر گرفته و از هر خطر و توطئه ای مصونیت می بخشد. و اکنون سپاه با سه بعد بسیار قوی معنوی، نظامی و علمی، تحقق بخش امر خدای تعالی در قرآن است که فرموده:

وَ أَعِدُّوا لَهُمْ ما اسْتَطعْتُمْ مِنْ قوّةٍ و مِنْ رُباطِ الْخَیْلِ تُرْهَبونَ به عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّکُمْ...»

«هر چه می توانید برای مقابله با دشمن آماده کنید و تجهیز شوید تا بدین وسیله دشمنان خدا و دشمنان خود را بترسانید و ...»

سپاه با چنین بنیه ی معنوی و مادی، چشم اندازی بس روشن پیش رو دارد که عبارت از حفظ نظام مقدس و کشور و نیز تلاش و زمینه سازی برای حکومت بزرگ و منجی بشریت حضرت بقیة الله ارواحنا فداه می باشد.

وظایف سپاه در بدو تشکیل

شورای فرماندهی در اطلاعیه ی 16 اردیبهشت 1358 وظایف کلی سپاه را به شرح زیر اعلام کرد:

1- کمک به اجرای امور انتظامی، امنیتی و کنترل، تعقیب و دستگیری عناصر ضد انقلاب.

2- مبارزه ی مسلحانه علیه جریان های مسلحانه ی ضد انقلاب.

3- دفاع در برابر حملات و اشغالگری های عوامل یا قوای بیگانه در داخل کشور.

4- همکاری و هماهنگی مؤثر با نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مطابق آیین نامه های مربوطه.

5- تربیت و آموزش اخلاقی، ایدئولوژیکی – سیاسی و نظامی کادرهای سپاه.

6- کمک در اجرای دستورات انقلاب اسلامی و دادگستری دولت جمهوی اسلامی.       

7- حمایت از نهضت های رهایی بخش و حق طلبانه ی مستضعفین جهانی تحت نظارت رهبری انقلاب.

8- مشورت و استفاده از نیروهای انسانی و تخصصی سپاه به هنگام بروز بلایا و حوادث غیر مترقبه و کمک به پیشبرد طرح های عمرانی دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور استفاده ی هر چه بیشتر از نیروی پاسداران.

فعالیت های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سپاه از بدو تشکیل با وجود مشکلات فراوان، در فعالیت های بزرگ و مهمی شرکت داشته است که اهم این فعالیت ها عبارتند از:

1- سپاه در کردستان

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و اوج گیری دسیسه های دشمنان و گروهک های محارب و ضد انقلاب در نقاطی چون خوزستان، گنبد و کردستان، سپاه ضرورت حضور خود را در این نقاط به خوبی تشخیص داد و در جهت رفع فتنه، بسیج شد و هنگامی که شورش های مسلحانه در نقاط کوهستانی و صعب العبور نواحی کردنشین متمرکز شد، پاسداران نیز برای حضور درازمدت در آن نقاط آماده شدند و به صورت جدی مقابل اشرار و ضد انقلاب و ایادی بیگانگان صف آرایی کردند و امروز جای جای آن خطه از میهن اسلامی کردنشین، نشان از رشادت ها، جانبازی های مظلومانه و غریبانه ی عزیزانی دارد که برای پاسداری از کیان اسلام، میهن اسلامی و حفظ تمامیت ارضی کشور، از خون خود مایه گذاشتند تا جمهوری اسلامی سرافراز و پرشکوه بماند.

2- سپاه و جنگ تحمیلی

تحمیل جنگ از سوی رژیم بعثی عراق به جمهوری اسلامی، صحنه ی جدیدی از امتحان الهی را برای سپاهیان پاسدار ایجاد کرد و مسؤولیت خطیر و سنگین آنها را مضاعف ساخت. برادران غیور سپاهی در ابتدا، بی آن که از رزم کلاسیک بهره ای داشته باشند، بی اطلاع از نحوه ی به کارگیری سلاح های سنگین و تجهیزات و ادوات نظامی متداول در جنگ های کلاسیک، با اتکال به خداوند و با سرهای پرشور و دل های پرسوز، به آوردگاه شتافتند و در برابر متجاوزان بعثی به دفاع پرداختند. جایگاه ارزشمند سپاه در طول 8 سال دفاع مقدس، بی نیاز از توصیف است؛ حق کلام در این زمینه همان جمله ی امام راحل (قدس السره) است که فرمود: «اگر سپاه نبود، کشور هم نبود.»

3- سپاه و حفاظت

ترور شخصیت های مؤثر نظام، که از سوی دشمنان شیطان صفت به ویژه استکبار جهانی در دستور کار قرار گرفته بود و شهادت فرهیختگانی چون شهید مطهری، شهید سپهبد قرنی، شهید مفتح، شهید بهشتی، شهید باهنر و شهید رجائی، سپاه را بر آن داشت تا در جهت توقف این ترورهای وحشیانه و ناجوانمردانه، به مقابله برخیزد و توطئه شوم ضد انقلاب را از بین ببرد.

4- سپاه و امنیت پرواز

استکبار جهانی از راهزنی هوایی نیز دریغ نورزید و با هدایت عمال داخلی خود، جبهه ای دیگر از توطئه های ضد بشری را در پیش روی انقلاب، باز کرد.

انجام چند فقره هواپیما ربایی که با نیت ضربه زدن به حیثیت نظام و زیر سؤال بردن امنیت ایران، در انظار جهانیان صورت پذیرفت، امام امت با بصیرت و دوراندیشی خاص خود و با اعتماد و اطمینان که نسبت به سپاه داشت این نهاد را مسؤول تأمین امنیت پرواز معرفی کرد.

5- سپاه و گروهک ها

با وجود مسؤولیت های سنگینی که سپاه بر عهده داشت همزمان با توطئه های خائنانه گروهک ها و اعلام جنگ مسلحانه علیه جمهوری اسلامی، سپاه به مقابله با آن ها پرداخت و با کشف و خنثی کردن خانه های تیمی منافقین، توطئه ی شوم دشمنان را نقش بر آب نمود.

یکی از مؤثرترین اقدامات سپاه کشف توطئه های حزب سرسپرده ی توده بود که منجر به متلاشی شدن قطعی این حزب منفور شد. تجلیل شگفت انگیز امام (قدس السره) از این اقدام بزرگ، گوشه ای از عظمت و اهمیت آن را برای همه آشکار ساخت و مراتبی از توان الهی و استعداد عظیم سپاه را به نمایش گذارد.

6- سپاه و سازندگی

فعالیت ها و مأموریت های رزمی، دفاعی و آموزشی، سپاه را از حضور فعال در عرصه ی سازندگی کشور دور نداشته است و در این زمان که جبهه ی مقابله با استکبار در سنگرهای اقتصادی و توسعه گشوده شده است، آن ها نیز در این میدان مقدس حضور فعال و بسیار چشمگیری دارند.

امروز گستره ی وسیعی از فعالیت های سازندگی از قبیل سد سازی، ساخت اتوبان و فرودگاه، بازسازی تأسیسات و اسکله های بنادر کشور، راهسازی، سازمان دریایی، پروژه های کشاورزی و دامداری، طرح های آبرسانی و گازرسانی، احداث واحدهای مسکونی، خودروسازی، تولید قطعات صنعتی، درختکاری و احیاء جنگل ها و بازسازی مناطق جنگزده را در بر می گیرد.

به منظور هماهنگی و نظارت بر این حجم وسیع از فعالیت های اقتصادی قرارگاه فرماندهی بازسازی خاتم الانبیائ«ص» تشکیل شده است.

فرمان حضرت امام (قدس السره) مبنی بر تشکیل نیروهای سه گانه در سپاه:

امام خمینی (قدس السره) در 26 شهریور 1364 طی فرمانی تشکیل نیروهای سه گانه ی سپاه شامل زمینی، هوایی و دریایی را به فرماندهی کل سپاه ابلاغ فرمودند و مسؤولان سپاه در جهت اجرای فرمان امام (قدس سره) به سرعت دست به کار سازماندهی شدند و نیروی زمینی سپاه را در قالب گروهان، گردان، تیپ و لشکر آرایش تشکیلاتی دادند و در جبهه های جنگ تحمیلی با سازمان و آرایش جدید خود اجرای مأموریت های محوله را استحکام و توان بیشتری بخشیدند. نیروهای هوایی و دریایی نیز با همین سرعت بر اساس تشکیلات جدیدی پایه ریزی و در جهت انجام مأموریت های محوله آماده شدند.

در حال حاضر تشکیلاتی منسجم و مقتدر از برادران سپاهی در زمین، هوا و دریا در کران تا کران میهن اسلامی حضوری فعال و پر ثمر دارند و در نهایت اقتدار و توان رزمی بسیار بالا، با تجاربی ذی قیمت و ارزشمند که حاصل سال های پربرکت دفاع مقدس است، آماده اند تا در صورت بروز هر گونه خطر و تجاوز احتمالی، واکنش مناسب و مؤثری از خود نشان دهند. از سوی دیگر مراکز علمی سپاه به منظور ارتقاء سطح علمی پرسنل خویش می کوشند تا با برگزاری کلاس های آموزشی ضروری، عناصر سپاهی را از جهات مختلف، انسان هایی کارآمد و پر توان سازند.

دانشگاه امام حسین علیه السلام، دانشکده فرماندهی و ستاد، دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله (عج) تعلیم و تربیت و افزایش سطح آگاهی و دانش سپاهیان را به عهده دارند و از مراکز آموزش عالی فعال در سطح کشور محسوب می شوند.

نقش زنان در سپاه

در جامعه ی اسلامی، زنان نقش عظیمی را بر عهده دارند و در نهضت اسلامی نیز بنا به فرمایش امام راحل (قدس سره) نه تنها زنان عقب تر از مردان نبودند، بلکه در کنار آن ها و در بسیاری از جبهه ها، شاید پیشتاز، در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی هم بودند و با حضور جدی خود به تکلیف الهی خویش عمل کردند.

سپاه از همان لحظه های آغازین تکوین و تکامل خویش، حضور خواهران و برادران را توأم با حفظ ارزش های انقلابی و اسلامی شاهد بوده است. حضور خواهران در سپاه از دو بعد قابل بررسی و تأمل است بعد نظامی و بعد غیر نظامی. در بعد نظامی خواهران با حضور خود در مناطق نظامی در دوران دفاع مقدس و امداد رسانی به جبهه ها و پشتیبانی رزمندگان اسلام نقش عظیمی را بر عهده داشتند و در بعد غیر نظامی نیز با حضور در پایگاه های بسیج و جمع آوری کمک های مردمی و ارسال آن ها به جبهه ها بار سنگین مسؤولیت تدارک جبهه ها را بر دوش کشیدند. از سوی دیگر خواهران برای حفظ امنیت کشور، در مکان های حساس، حضوری هوشیارانه و فعال دارند. افزون بر موارد یاد شده از دیگر مسؤولیت هایی که بر عهده ی آنان گذاشته شده است، حرفه مقدس پزشکی و پیراپزشکی است. ضمناً نمی توان سهم خواهران سپاهی را در سایر فعالیت های ارزنده و پرتلاش نادیده گرفت.