سیری در سخنان استاد مطهری رحمه‏الله

مبارزه علما با تحریفات

در جامعه اسلامی، علما رسالت بسیار مهمی دارند؛ چرا که آنان با معرفی چهره واقعی اسلام و تبیین صحیح مسایل و اصول اساسی مکتب، نه تنها پایه‏های اعتقادی و دینی افراد را محکم‏تر می‏کنند؛ بلکه جلو تحریفات و کج‏روی‏ها را در جامعه می‏گیرند. استاد مطهری در سخنانی راجع به وظیفه علما چنین می‏گوید: «اولین وظیفه علما این است که با نقاط ضعف مردم مبارزه کنند، نه آن که از آن‏ها استفاده کنند. علما باید با عوامل پیدایش تحریفات مبارزه کنند، جلو تبلیغات دشمنان را بگیرند، دست دشمنان را کوتاه کنند و با اسطوره‏سازی‏ها مبارزه کنند. علما باید متن واقعی احادیث معتبر، سیمای واقعی شخصیت‏های بزرگ و متن واقعی حوادث تاریخی را در اختیار مردم بگذارند و به دروغ بودن دروغ‏ها اشاره و تصریح کنند».

شرط تداوم انقلاب اسلامی

به طور کلی تحقق عدالت اجتماعی در متن جامعه، یکی از اصول حفظ و تداوم حکومت اسلامی است؛ چرا که با عدالت اسلامی، فاصله طبقاتی در جامعه کم‏رنگ‏تر خواهد شد و طبقه‏های ضعیف و کم‏درآمد که بخش عمده‏ای از اجتماع را تشکیل داده‏اند، به انقلاب و آرمان‏های آن امیدوارتر خواهند شد. در سخنانی از استاد مطهری رحمه‏الله ضمن توجه به این اصل مهم، چنین آمده است: «این انقلاب به شرطی در آینده محفوظ خواهد ماند و به شرطی تداوم پیدا خواهد کرد که قطعا و حتما مسیر عدالت‏خواهی را برای همیشه ادامه بدهد؛ یعنی دولت‏های آینده واقعا و عملاً در مسیر عدالت اسلامی گام بردارند، برای پر کردن شکاف‏های طبقاتی اقدام کنند، تبعیض‏ها را واقعا از میان بردارند و برای برقراری یک جامعه تولیدی به مفهوم اسلامی آن... تلاش کنند».

وظایف مربیان دینی

متفکر شهید استاد مطهری رحمه‏الله در مورد وظایف اصلی مربیان دین چنین می‏گوید:«مربیان دین باید اول بکوشند خودشان عالم و محقق و دین شناس بشوند و به نام دین،مفاهیم و معانی نامعقولی در اذهان مردم وارد نکنند که همان معانی نامعقول، منشأ حرکت‏های ضد دینی می‏شود. ثانیا در اصلاح محیط بکوشند و از آلودگی‏های محیط تا حد امکان بکاهند. ثالثا از همه مهم‏تر و بالاتر این که به نام دین و به اسم دین، با فطریات مردم معارضه و مبارزه نکنند. آن وقت است که خواهید دید مردم یَدخُلونَ فی دینِ اللّه‏ِ افواجا».

شرق باید بیدار شود

بیداری، آگاهی و بصیرت بعد از ایمان، مهم‏ترین اسلحه مسلمانان در برابر ابرقدرت‏ها و استکبار غرب است و غفلت و نادانی، بهترین روزنه نفوذ بیگانگان در کشورهای اسلامی برای تحقق اهداف پلیدشان می‏باشد. متفکر شهید استاد مطهری رحمه‏الله در مورد این مسأله مهم چنین می‏فرماید: «قوی‏ترین حربه دفاعی این انقلاب و مؤثرترین اسلحه پیشرفت آن، ایمان ملت به نیروی خویش و بازگشت به ارزش‏های اصیل اسلام است. ابرقدرت‏ها از یک چیز وحشت دارند و آن بیداری خلق مسلمان است. اگر شرق بیدار شود و خودِ اسلامی خود را کشف کند، در آن صورت حتی بمب اتمی هم از پس این نیروی عظیم و این توده به پا خاسته برنخواهد آمد. راه این بیداری، آشنایی با تاریخ و فرهنگ و ایدئولوژی خودمان است».

اهمیت حجاب

حجاب زنان، نه تنها به فلج شدن و حبس استعدادهای آنان نمی‏انجامد؛ بلکه با حفظ حریم‏ها و ارزش‏های بانوان، بستر جامعه برای انجام هر چه بیشتر و بهتر فعالیت‏های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن‏ها فراهم می‏شود. استاد مرتضی مطهری رحمه‏الله در این‏باره می‏فرماید: «برعکس آن چه مخالفین حجاب خرده‏گیری کرده‏اند و گفته‏اند حجاب موجب فلج کردن نیروی نیمی از افراد اجتماع است، بی‏حجابی و ترویج روابط آزادی جنسی، موجب فلج کردن نیروی اجتماع است. آن‏چه موجب فلج کردن نیروی زن و حبس استعدادهای اوست، حجاب به صورت زندانی کردن زن و محروم ساختن او از فعالیت‏های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی است و در اسلام چنین چیزی وجود ندارد. اسلام نه می‏گوید که زن از خانه بیرون نرود و نه می‏گوید حق تحصیل علم و دانش ندارد، و نه فعالیت اقتصادیِ خاصی را برای زن تحریم می‏کند».

از نفاق داخلی باید ترسید

متفکر شهید استاد مطهری رحمه‏الله درباره بروز نفاق داخلی در میان مسلمانان و لزوم هشیاری آنان در برابر منافقان می‏گوید: «از خارج دنیای اسلام بر اسلام نباید ترسید؛ از داخل باید ترسید. ترس از داخل هم منحصر به این نیست که مردم به علل خاص شهوانی و غیره فسق و فجور کنند، بلکه از نفاق داخلی، از نیروهایی که از مواجهه علنی با اسلام می‏ترسند و ماسک اسلام به چهره می‏زنند و هدف‏های پلید خود را زیر سرپوش شعارهای اسلامی،... عملی می‏سازند، از این‏ها باید ترسید و از فریب خوردن ساده دلان مسلمان از این گروه منافق سنگ اسلام بر سینه زن».

ویژگی‏های رهبر جامعه اسلامی

در جامعه اسلامی، رهبری مهم‏ترین رکن و اساس اجتماع است. در سایه رهنمودهای رهبرخوب، جامعه مسیر تکامل و رشد را طی می‏کند و به اهداف و مقاصد عالی خود می‏رسد. استاد مرتضی مطهری رحمه‏الله درباره اساس رهبری و ویژگی‏های رهبر شایسته چنین می‏گوید:«هر نهضتی نیازمند به رهبر و رهبری است. در این جهت جای سخن نیست، ولی یک نهضت که ماهیت اسلامی دارد و اهدافش همه اسلامی است، به وسیله چه کسانی و چه گروهی می‏تواند رهبری شود و باید رهبری شود؟ بدیهی است افرادی می‏توانند عهده دار چنین رهبری ای بشوند که در متن فرهنگ اسلامی پرورش یافته باشند و با قرآن و سنت و فقه و معارف اسلامی آشنایی کامل داشته باشند و از این‏رو، تنها روحانیت است که می‏تواند نهضت اسلامی را رهبری نماید».

خسارت جدایی علم و دین

استاد مطهری رحمه‏الله در مورد پیامدهای و خسارت‏های جبران‏ناپذیر جدایی علم و دین چنین می‏گوید: «برای بشریت هیچ‏چیز گران‏تر از جدایی دین و دانش نیست. این جدایی، تعادل اجتماع بشری را از بین می‏برد. هم دنیای قدیم و هم دنیای جدید، گاه دچار بی‏تعادلی شده و تعادل خود را از دست داده است. زمانی مردم گرایش‏های دینی خود را جدا از علم جستجو می‏کردند و این، بیماری عمده دنیای قدیم بود؛ هم چنان که بیماری عمده دنیای جدید این است که عده‏ای در جستجوی علم منهای دین هستند. اکثر انحرافات و بدبختی‏هایی که بشر امروز را تهدید می‏کند، ناشی از این است که علم را جدا از ایمان می‏خواهد. همای سعادت آن روز بر سر بشر سایه خواهد گسترد که وی عمیقا پی ببرد که به این هر دو اصل مقدس نیازمند است. بداند مرغی است که به دو بال نیاز دارد؛ بالی از دانش و بالی از ایمان».

تعلیم صحیح مسایل مذهبی

مسایل مذهبی، همواره باید به صورت صحیح و براساس تعالیم قرآن و روایات نورانی اهل بیت علیهم‏السلام آموزش داده شود و این امر، دقت لازم پدران و مادران و به ویژه مبلغان و مربیان دینی را می‏طلبد. استاد مطهری رحمه‏الله در این‏باره می‏فرماید: «افرادی مانند من که با پرسش‏های مردم درباره مسایل مذهبی مواجه هستیم، کاملاً این حقیقت را درک می‏کنیم که بسیاری از افراد، تحت تأثیر تلقینات پدران و مادران جاهل یا مبلغان بی‏سواد، افکار غلطی در زمینه مسایل مذهبی درذهنشان رسوخ کرده است. از این رو، کوشش فراوانی لازم است صورت بگیرد که اصول و مبانی مذهبی به صورت صحیح و واقعی خود به افراد تعلیم و القا شود».

نسل جوان را باید شناخت

استاد مطهری رحمه‏الله درباره نسل جوان و رهبری آن چنین می‏نویسد:«در رهبری نسل جوان، بیش از هر چیز دو کار باید انجام شود: یکی باید درد این نسل را شناخت و آن گاه در فکر درمان و چاره شد، بدون شناختن درد این نسل، هرگونه اقدامی بی‏مورد است. دیگر این که نسل کهن، باید اول خود را اصلاح کند. نسل کهن از بزرگ‏ترین گناه خود باید توبه کند و آن مهجور قرار دادن قرآن است. همه باید به قرآن بازگردیم و قرآن را پیشاپیش خود قرار دهیم و در زیر سایه قرآن، به سوی سعادت و کمال حرکت کنیم».

به غرب هوشیارانه بنگریم

برخی افراد با مشاهده علم، فناوری و صنعت غرب، دنیای غرب را از همه لحاظ تأیید و از آن تقلید می‏کنند و جاهلانه یا غافلانه از فرهنگ غرب دم می‏زنند. استاد مطهری رحمه‏الله در این باره می‏گوید: «ما باید به زندگی غربی، هوشیارانه بنگریم. ضمن استفاده و اقتباس علوم و صنایع و تکنیک و پاره‏ای مقررات اجتماعیِ قابل تحسین و تقلید آن‏ها، باید از اخذ و تقلید رسوم و عادات و قوانینی که برای خود آن‏ها هزاران بدبختی به وجود آورده است، پرهیز نماییم».

نازپروردگی؛ عامل بدبختی

متفکر شهید استاد مطهری رحمه‏الله می‏گوید:«در میان عوامل فساد اخلاق و تضعیف روحیه و در میان عواملی که منجر به بدبختی و ناتوانی در زندگی می‏گردد، هیچ چیز به اندازه تنعم و نازپروردگی مؤثر نیست.... سختی‏ها و شداید و مشکلات، روح را ورزش می‏دهد، نیرومند می‏سازد و فلز وجود انسان را خالص و محکم می‏کند. رشد و نمو و بارور شدن وجود آدمی، جز در صحنه گرفتاری‏ها و مقابله با شداید و مواجهه با مشکلات حاصل نمی‏شود؛ زیرا تا تعین در هم نریزد و خُرد نشود، تکامل حاصل نمی‏شود».

ملتی که مکتب دارد، حیات دارد

ملت غیور ایران با پشتوانه مکتب انسان‏ساز اسلام و تأسیس حکومت اسلامی ایران، حیات حقیقی را به کشور بازگرداند و الگوی یک زندگی واقعی و حقیقی را در سایه نظامی اسلامی به همه ملت‏ها و کشورها معرفی کرد. استاد مطهری رحمه‏الله می‏فرماید:«هر ملتی که از خود مکتبی مستقل و استقلال فکر و رأی داشته باشد و زیر بار مکتب‏های بیگانه نرود، حق حیات دارد و هر ملتی که مکتب نداشته باشد و بخواهد مکتبش را از بیگانه بگیرد، ناچار تن به بردگی و بندگی بیگانه خواهد داد. این متأسفانه همان بلایی است که در گذشته بر سرما آورده‏اند».

شخصیت یک ملت

داشتن شخصیت محترم و حفظ آن، بزرگ‏ترین نیاز ملت است؛ چرا که حیات ملت، به داشتن شخصیت وابسته می‏باشد؛ شخصیت است که غیرت، عزت و استقلال را برای ملت به ارمغان می‏آورد. استاد مطهری رحمه‏الله در این‏باره می‏نویسد: «حیات یک ملت، به داشتن ثروت زیاد نیست و حتی به علم هم نیست. علم به تنهایی کافی نیست که یک ملت را زنده بکند؛ بلکه حیات ملت به این است که آن ملت، شخصیتی در خودش احساس بکند. ای بسا ملت‏های عالِم که شخصیت ندارند و ای بسا ملت‏های جاهل که شخصیت خودشان را حفظ کرده‏اند».

حمزه کریم خانی