(( نمایشنامه خطبه غدیر ))
سلمان بن صرد خزاعی از بزرگان و رهبران شیعه ی عراق و از اصحاب و یاران نزدیک امامان نخستین شیعه است که در بیشتر حوادث سیاسی، به ویژه جنگ های دوران امام علی و امام حسن (ع) در کنار امامان حضور داشته و سابقه ی درخشانی از خود به جای گذاشته است. وی با اینکه طلایه دار نهضت دعوت از امام حسین (ع) برای آمدن به عراق است، اما خود در حادثه ی عاشورا غایب بوده است. درباره ی علت غیبت او در حادثه ی عاشورا همواره دیدگاه ها و احتمال هایی مطرح بوده است که در این نوشتار به نقد و بررسی آن ها پرداخته می شود. نگاه واقع بینانه به عملکرد او می تواند زمینه را برای برداشت های عبرت آموز از تاریخ، به ویژه در ارتباط با نقش خواص در رقم زدن سرنوشت تاریخ فراهم سازد. در نهایت، در مورد علت حضور سلیمان بن صرد در کربلا، هر چند اقوال مختلفی در توجیه غیبت او مطرح شده، اما می توان نتیجه گرفت که او در یاری امام حسین (ع) کوتاهی کرده است.
بلاذری مینویسد: خانـه مختـار محل ورود مسلم بود.(2) اما با ورود مزوّرانه و غـیـرمـنتظره ابن زیاد به کوفه، ناگهان اوضاع به هم ریخت و مسلم صلاح دید از خانه مختار بـه خـانـه هـانـی بـن عـروه، کـه مرد مقتدر و با نفوذ شیـعـه در کوفه بـود، نقل مکان کند.
یکی از سوالات نسبتاً مهمی که در رابطه با شخصیت مختار ثقفی،مطرح است این است که چرا مختار سقفی در زمان قیام امام حسین(ع) به یاری ایشان نرفته ولی بعداً از قاتلان آن حضرت انتقام گرفته است؟
سه گل روییده اندر باغ احساس /// گل سوسن گل لاله گل یاس ---
گل اول که ماه عالمین است /// عزیز فاطمه نامش حسین است ---
گل دوم نگر غرق است در فضل /// امید مرتضی نامش ابالفضل ---
گل سوم گل میعاد باشد /// امام چهارمین سجاد باشد ....
منبع :قافله شهداء
اربعین، چهلمین روز شهادت امام حسین(علیهالسلام) است که جان خود و یارانش را فدای دین کرد.
از آنجا که گرامیداشت خاطره شهید و احیاء اربعین وی، زنده نگهداشتن نام و یاد و راه اوست و زیارت، یکی از راههای یاد و احیاء خاطره است، زیارت امام حسین(علیهالسلام) به ویژه در روز بیستم ماه صفر که اربعین آن حضرت است، فضیلت بسیار دارد .
امام حسن عسکری(علیهالسلام) در حدیثی علامتهای «مؤمن»را پنج چیز شمرده است: نماز پنجاه و یک رکعت، زیارت اربعین، انگشتر کردن در دست راست، پیشانی بر خاک نهادن و «بسم الله» را در نماز، آشکارا گفتن: «علامات المؤمن خمس: صلاة احدی و خمسین و زیارة الاربعین... .»(1)
خواندن زیارت اربعین در این روز مستحب است، در کتب ادعیه آمده است و مطلع شروع آن اینچنین میباشد: «السلام علی ولی الله و حبیبه ...». این زیارت، از طریق صفوان جمال از امام صادق(علیهالسلام) روایت شده است. زیارت دیگری را جابر بن عبدالله انصاری در این روز خوانده است و متن زیارت به عنوان زیارتنامه آن امام در نیمه ماه رجب نقل شده و با جمله «السلام علیکم یا آل الله...» شروع میشود.(2)
مورخان نوشتهاند که جابر بن عبدالله انصاری به همراه عطیه عوفی، در اولین اربعین پس از عاشورا به زیارت امام حسین(علیهالسلام) نائل آمدند. وی که آن هنگام نابینا شده بود، در فرات غسل کرد و خود را خوشبو ساخت و گامهای کوچک برداشت تا سر قبر حسین بن علی (علیهماالسلام) آمد و با راهنمایی عطیه، دست روی قبر نهاد و بیهوش شد، وقتی به هوش آمد، سه بار گفت: یا حسین! سپس گفت: «حبیب لا یجیب حبیبه ...» آنگاه زیارتی خواند و روی به سایر شهدا کرد و آنان را هم زیارت نمود.(3)
پیاده روی زائران به سمت کربلا
پیاده روی زائران به سمت کربلا
او خــنده کـرد وعالـم از آن خـنـده گــریه کـرد
- به راستی چه سنـدی برمظلومیت مولایمان گویاتر از شهادت طفل رضیع بردستان پر مهر پدری چون حسین (ع). کیست که این حقیقت را بشنود و نالـه جانستوز ســر نـدهتد .
مولایمان اراده کـرده وتوفیق عـطا فـرمود تا چهار سـال فـریادگـر این مظلومیت حانسوز باشیم .
درباره محلّ دفن سر مبارک امام حسین(ع) به خصوص و سرهای دیگر شهدای کربلا به صورت عموم، در کتابهای تاریخی شیعه و اهل سنّت و نیز منابع روایی شیعه اختلاف فراوانی مشاهده میشود. البته اقوال نقل شده نیاز به بررسی دارد؛ اما هم اکنون مشهورترین قول - که مورد قبول جامعه شیعی قرار گرفته - آن است که سر مبارک پس از چندی به بدن ملحق شد و در سرزمین کربلا مدفون گردید.
برای آگاهی بیشتر به بیان این اقوال میپردازیم:
1. کربلا
این نظر دیدگاه مشهور بین علمای شیعه است و علامه مجلسی(ره) به این شهرت اشاره کرده است.{بحارالانوار، ج 45، ص 145.}
شیخ صدوق(ره) با نقل روایتی، الحاق سر به بدن در کربلا را از قول فاطمه دختر علی(ع) و خواهر امام حسین(ع) نقل کرده است.{همان، ج 45، ص 140 }(به نقل از: امالی صدوق، ص 231). اما درباره کیفیت و چگونگی الحاق دیدگاههای مختلفی ابراز شده است.
برخی همانند سیدبن طاووس آن را امری الهی میداند که خداوند با قدرت خود و به صورت معجزه انجام داده است. وی از چون و چرا درباره آن نهی کرده است.{سیدبن طاووس، اقبال الاعمال، ص 588.}
برخی دیگر چنین گفتهاند: امام سجاد(ع) در بازگشت ازشام در روز اربعین سرمبارک را درکناربدن مطهر سیدالشهداء دفن کردند.{شهید قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهداء، ج 3، ص 304.} یا روزی غیر از آن، سر را در کربلا در کنار بدن دفن کرد.{لهوف، ص 232.} البته با صراحت نام امام سجاد(ع) را نمیآورد.
اما اینکه آیا دقیقاً سر به بدن ملحق شد و یا در کنار ضریح و در نزدیکی بدن دفن شد، عبارت روشنی در دست نیست و در اینجا نیز سید بن طاووس چون و چرا را نهی کرده است.{اقبال الاعمال، ص 588.}
امام سجاد(علیهالسلام) با شش خلیفه معاصر بود که هیچ یک با اهلبیت(علیهمالسلام) مهر نورزیدند. این خلفا عبارتند از :
یزید بن معاویه، عبدالله بن زبیر، معاویة بن یزید، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان، ولیدبن عبدالملک.
امام سجاد(علیهالسلام) پس از شهادت پدر، در ایام اسارت و در شرایط اختناق، امامت را به عهده گرفت این شرایط سخت تا پایان امامت وى ادامه یافت.
مسعودى نوشته است: «قام ابومحمد على بن الحسین علیهالسلام بالامر مستخفیا على تقیه شدیده فى زمان صعب»؛ حضرت سجاد(علیهالسلام) امامت را به صورت مخفى و با تقیه شدید و در زمانى دشوار عهدهدار گردید .
در چنین مقطع زمانى، آیا امام مىتوانست دست به مبارزات سیاسى و فعالیتهاى گسترده فرهنگى و اجتماعى بزند؟ به نظر مىرسد پاسخ منفى است؛ به دو دلیل:
1- جو اختناق و کنترل شدیدى که حکومتها پس از شهادت امام حسین(علیهالسلام) به وجود آورده بودند. این اختناق سبب شد مبارزات سیاسى یا مسلحانه نتیجهاى جز هدر رفتن نیروها نداشته باشد. چنان که مبارزات زمان آن حضرت تماما به شکست انجامید. براى درک این وضعیت اسفبار، توجه به دو روایت زیر سودمند است: